Errekatxuko taller txiki batean musika tresna berezi bat eraikitzen jakin zuten 1960ko hamarkada hasieran. Projectors elkarteko Jesus Mari Agirre eta Aitor Alberdiren ekimenez Helmholtz organo eibartarra era askotako musika egiten entzuteko aukera izaten da urtero, eta 2021ean, 60. urteurrena dela eta kontzertu handia antolatu dute San Andres egunean Coliseo antzokian: Mikel Azpiroz eta Elkano Browning Cream, Olatz Salvador, Julian Maeso, Mikel Erentxun, Zaloa Urain, Maite Arroitajauregi “Mursego”, eta kontzertua irekitzen, Juan Luis Agirre organojole eibartarra, Iraide Ansorena eta Quico Pugesek lagunduta eta Kezka dantza taldea dantzan.

Sokan, lotuan eta soltean

60ko hamarkadako soinua dario Helmholtz organoari eta giro horretan kokatu dugu gure dantza saioa: soka-dantzan hasi, soltean eta lotuan segitzeko. Quico Puges-ek txeloarekin gidatuta batu zaizkio Juan Luis Agirre organoarekin eta Iraide Ansorena txeloarekin. 

Altsasuko soka-dantzaren doinuarekin eszenaratu dira dantzariak, zubiak egin eta berriz gordera ezkutatzeko.

Quico Puges-en beraren doinuak eta Josu Garaten gidaritza koreografikoarekin, arin-arin, fandango eta kalejirara, soltean zein lotuan, dantzatu dituzte Kezkako dantzariek. 

Dantzarietan azken orduko ordezkapenak egin behar izan ditugu eta Josu Garate eta Ainhoa Larrañagarekin batera Jone Lahidalga eta Oier Araolaza aritu dira, ensaiatzen aritu baina emanaldi egunean etxean geratu behar izan diren Eider Agirrebeña eta Luken Aranburu ordezkatuz. 

Bigarren urtez, 2020an bezala 2021ean ere, San Juan festak bertan behera geratu direnez pandemiaren eraginez, Coliseo antzokian egin da San Juan eguneko soka-dantza edo aurreskua. Mugatutako ikusle kopuru batek antzokian bertan ikusteko aukera izan du eta gainontzekoek etxetik jarraitu ahal izan dute youtubez zuzenean eskaini baita.

2021eko ekainaren 24an, arratsaldeko 19:00etan hasi da ekitaldia Usartza txistulari taldearen lehen doinuekin. 

Kezkako dantzariak korrika sartu dira oholtzara eta itzulia egin ondoren ikusleei begira egokitu dira puntu erdiko arkuan. 

Aurreskua eta atzeskuaren arteko desafioa egin da bizi-bizi eta segidan esku-aldatzeko doinura abarketak edo banan-banangoak dantzatu dituzte, nahiz eta ez denek banan-banan, binaka eta hirunaka baizik.

San Juan zortzikoa jo dute txistulariek eta dantzatu dantzariek, aurresku eta atzeskuaren puntuak eta talde osoarenak tartekatuz, sokan eta soka hautsiz, zein berriz osatuz behin eta berriz.

Orbea kontrapasaren doinura atera dira zerbitzariak gonbidatuen bila: Maria Asun Noges damaskinatzailea, Eibartarrak FT eta Eibarko Txirrindulari Elkartea izan dira aurtengo omenduak. Haien aurrean agurra dantzatu dute aurresku eta atzeskuek, eta segidan Aita San Migel dantzatu dute bi bakarlariek eta bi zerbitzariek.

Gonbidatuak sokan sartuta, zubia egin eta desafioa gurutzatuta dantzatu dute aurreskuak eta atzeskuak.

Soka askatu eta dantza soltean aritu dira denak, azken kalejirarekin soka berriz hiru zubien bidez korapilatuta uzteko.

Usartza taldea: 1. txistua: Enrike Montero: 2. Txistua: Ainhoa Urkizu: Silbotea: Asier Castelos; Atabala: German Ereña. Kezka dantza taldea: Aurreskua: Luken Aranburu; Atzeskua: Jone Lahidalga; Zerbitzariak: Ane Muguruza, Jone Saez; Dantzariak: Jone Amuategi, Ane Montiel, Idoia Lahidalga, Ainhoa Larrañaga, Izar Araolaza, Oier Araolaza.

• San Juan 2021 Aurreskua [argazkiak]

Badatoz berriz karnabalak, aratusteak, inauteriak… Aurten bai, 2022an iaz utzitako lanak betetzen hasteko asmoa dugu, nahiz eta ezingo ditugun nahiko genituzkeen guztiak egin. Gorosta eta Mandiolako hainbat baserritara eramango ditugu koko-dantzak eta koko-marruak otsailaren 19an. 

Koko-dantzak 2022

Data: Otsailak 19, larunbata
08:30 Merkatu plazan
09:00 – 15:00 Koko-eskea Gorosta eta Mandiolako baserrietan.
Ibilbidea: Orbea, Eskaregi, Agirregainekoa, Agirreazpikoa, Azaldegigainekoa, Nagiorbe, Nagiorbebekoa, Boneta, Sagarbieta, Azpiri, Mandiolagainekoa, Mandiolazpikoa eta Arlaban.
18:00 – 18:45 Kokomarruen elkartzea Errebal plazan koko-jantziak jartzeko.
19:00 – 21:00 Koko-dantzak Eibarko erdigunean:
Ibilbidea: Anbulategiko parkea, Zuloagatarren, Toribio Etxebarria, Untzaga, Kalbeton eta Plaza Barria. 

Koko-dantzak Aratusteen kartelean

Aurten ere Koko-dantzak protagonista dira Eibarko aratusteen kartelean. Eibarko Udalak antolatzen duen kartel-lehiaketaren irabazlea Jaume Gubianas Eskude ilustratzaile katalana izan da Koko-jantzi 5.0 izeneko lanarekin. Bertan, koko-dantzetako koko-dantzariak eta kokomarruak ezagutu daitezke, Hartza, sasikartia, burburixuak, Arraguetako Amabirjina, Batista kojua, Kattalin, Maria, Petra eta abar. 

Ez da lehen aldiz koko-dantzak ageri direla Aratosteen kartelean, 2020an ere ageri baitziren.

Iaz bideoarekin konformatu behar

Iaz ezin ospatu geratu ginen, baina Azpiri eta Mandiolazpikoa bideoa grabatzeko eszenatoki bihurtu genituen. Oso ondo funtzionatu zuen bideoak, gainera! Hemen iaz Idoia Lahidalgaren irudiekin osatutakoa.

Pasa den ekainaren 13an Etxebarrian izan ginen bertako jai-batzordeak gonbidatuta emanaldia eskaintzen. Lea-Artibaiko Etxebarrian, Markinaren alboan dagoenean izan zen emanaldia. Bertako jai batzordeak maiatzerako gonbidatu gintuen lehenengo baina osasun-larrialdearen ondorioz ekainera atzeratu zen gero. Udaletxe aurreko parkean, belardian aritu ginen dantzan. Arrateko ezpata-dantza egin genuen lehenengo eta aurreskua edo soka-dantza ondoren. Ezpata-dantzarako belaunaldi berrien laguntza izan genuen.

Ikusi hemen Idoia Lahidalgak eta Josu Garatek egindako argazki gehiago. 

• Kezka dantza taldea Etxebarrian 2021 [argazkiak]

Datorren urtarrilaren 30ean, igandea, 19:00etan Eskoriatzan, Zaldibar aretoan Korrotik Pikutara, dantzaren historia dantzan emanaldia eskainiko dugu. Erromerietako dantzen historia-dantzatua da honakoa. Dantza-emanaldi didaktiko honen bitartez euskal dantzaren bilakaera ikusi eta gozatzeko aukera izango da. Korroan edo borobilean hasita, soka-dantza, ingurutxo, kontra-dantza eta dantza lotua pasata dantza solteraino gure dantzek egindako ibilbidea erakutsiko eta dantzatuko dugu. 

Musikariak eta dantzariak

Zuzeneko musikari-talde bikainak jarriko dio soinu-banda emanaldiari: Jose Migel Laskurain (txistua), Adolfo Jainaga (trikitixa), Quico Puges (biolontxeloa), Gari Otamendi (arrabita) eta Iraide Ansorena (perkusioa). Gidari lanetan Oier Araolaza arituko da eta berarekin batera dantzan Kezka dantza taldeko Jone Amuategi, Luken Aranburu, Idoia Lahidalga, Ainhoa Larrañaga, Jone Lahidalga, Maider Altzibar eta Unai Txurruka dantzariak. 

Datuak eta sarrerak

• Data: 2022ko urtarrilaren 30a, igandea.
• Ordutegia: 19:00etan
• Tokia: Zaldibar aretoa, Eskoriatzan.
• Sarrerak: 5 € (Eskoriatzako Udala)

ERLAZIONATUTAKO ELEMENTUAK

Dantzaldien bilakaera zentrifugoa Euskal Jaian

Korrotik pikutara, dantzaren historia dantzan

Arrateko erromeriaren historia luzean oso gutxitan gertatuko zena gertatu da azken bi urteotan: festarik eta erromeriarik ez. Ezpata-dantza ez da falta izan baina. Gure maisu jakintsu Juan Antonio Urbeltzek esaten du ezpata-dantzak izurriteen aurkako konjuroak direla. Arrateko 2021eko ezpata-dantzari ere funtzio hori eman diogula pentsatu nahi dugu, 2020ko martxotik mundua hankaz gora jarri duen covid19ari aurre egiteko gure erritoa. 

Iaz, egun batzuk lehenago grabatutako ezpata-dantzaren bideoa sareratzearekin konformatu behar izan ginen; 2021ean irailaren 8an ezpata-dantza eliza barruan eta bi dantzarik eskaini dute, eta ondoren, irailaren 12an, igandean, kofradia egunez ezpata-dantza osoa zelairatu da. Babes-neurriak hartuta eta festa testuingururik gabe, inoiz ezpata-dantzak izurriteen aurka erabili badira, oraingoan ere jokatuko al zuen funtzio hori.

Arrateko zelaiko bai floridadea

Kantuek Arrateko naturaren edertasunaz hitz egiten badigute ere, irailaren 8an bertan batzen garen jendetza, kotxe, autobus, txosna, oholtza, postu eta abarrekin paisajeaz gozatzeko aukera handirik ez da izaten. Aurten baina nahi beste gozatu zitekeen Arrateko floridadeaz, zelaia eta inguruak berdez jantzita, baina jendez hutsik ageri baitziren. Gutxi batzuk eliza eta tabernetan erritoari fidel ageri ziren hala ere, eta haiek gozatu ahal izan dute Usartzako txistularien doinura dantza egin duten Kezkako bi ezpata-dantzarien lanaz. Jone Lahidalga eta Miren Hazas dantzatu dira ez-ohiko isiltasunean ageri zen parajean, baina ohiko egituran ospatu den mezan.

Kofradia egunean ezpata-dantza

Irailak 12 ditu, igandez, Arrateko Kofradiaren egunean kolonian jantzi eta dantzarako atondu garenean. Ez-ohiko gonbidatu gabe, Kezkako dantzarien parte hartzearekin osatu dugu ezpata-dantza. 40 dantzari, 38 zuri-gorriz jantzita eta bi laguntzaile zereginetan. Taldea prestatu eta argazkia egin digu Felipe Loiolak.

Oharra: Argazkien gainean klik eginda handian ikusteko aukera dago.

Goiko lerroan, ezkerretik eskumara: Oier Araolaza, Irune Saez, Maitane Fariñas, Igor Baroja, Ainhoa Larrañaga, Esther Kareaga, Sergio Agirregomezkorta, Harkaitz Urreta, Jone Amuategi, Maialen Araolaza, Olaiz Agirrebeña, Oihane Llorente, Amaia Rodriguez, Aiert Ibarbia, Uxue Gisasola, Unai Txurruka, Ane Montiel, Joseba Aranzabal eta Julene Usobiaga. Erdiko lerroan: Olaia Gabirondo, Ane Sarasketa, Jokin Hazas, Enrike Izagirre, Maite Gonzalez, Anartz Fernandez, Endika Arrillaga, Maider Altzibar, Aintzane Uriguen, Izar Araolaza, Egoitz Blanco eta Aresatz Usobiaga. Beherean, eserita: Roberto Altzerreka, Ander Garitagoitia, Luken Aranburu, Jone Saez, Josu Garate, Ane Muguruza, Jone Lahidalga, Eider Agirrebeña eta Miren Hazas.

Eliza barruko emanaldian bi dantzari, Ane Muguruza eta Ander Garitagoitia aritu dira ezpata txikiekin, baina haien bizkarrean ez da inor, ezpata luzeekin osatutako taldea kanpoan geratu behar izan baita. Korotik musika jartzen Usartza txistulari taldea.

Abel Iriondoren hutsunea

Elizaren atarian sorpresa. Abel Iriondoren familia bisitan da. 2006. urtean lehen aldiz Arraten dantzatu zuenetik urtero saiatzen zen bertan izaten Abel. Hainbat kontu partekatu ditugu familiarekin. Adibidez, behin baino gehiagotan gau osoan lanean aritu ondoren, goizeko lehen argiekin Arratera iritsi eta gainontzeko dantzariak iritsi bitartean, gaupaseroen kantu artean bazter batean lo kuluska egiten zuela Abelek. 12 aldiz dantzatutakoa zen Abel Iriondo Arraten eta bere faltan, familiak festa ezagutzera etorri izana poz handia izan da guretzat. Dena beharko da Abel Iriondok uzten digun hutsunea betetzeko.

Hasi dira jotzen Iriarena

Ekin diote txistulariek Arrateko Amaren dantzen emanaldiari. Usartza txistulari taldeko Enrike Montero, Iratxe JImenez, Jabier Zorrakin eta Iñaki Orbegozo hasi dira jotzen Iriarena eta ezpata-dantza zelairatzen hasi da.

Txosnarik ez dago eta ikusleak eserlekuetan probalekuaren aurrean antolatuta daude, beraz, zelaiari bestelako erabilera eman diogu ezpata-dantzaren lehen paseoan, baita arbolen artera sartu eta haietatik berriz irtenez.

Ezpaten zubi eta gurutzeen artetik pasa diren azkendariak ikusleen aurrean kokatu eta Gipuzkoako ezpata-dantza egiten hasi dira. Ane Muguruza, Jone Lahidalga, Jone Saez eta Ander Garitagoitia aritu dira ezpata txikiak dantzatzen txingo luzeko paseoaren ondoren. 

Zezenaren doinua entzun orduko taldea Josu Garatek eta Oihane Llorentek gidatutako bi sokatan antolatu eta sigi-sagan, zubi eta jira, haien zintzurraren inguruan kiribiltzen hasi da. Behin arrosa osatuta, haren gainera igo eta parrillan altxatu dituzten arte bi gidariak.   

Arrateko ezpata-dantzaren unea da, bi parrillen aurrean launa dantzarik egin dutena: Luken Aranburu, Ane Muguruza, Jone Saez eta Jone Lahidalga laukote batean Oihane Llorente parrilla gainetik begira dutela, eta Eider Agirrebeña, Igor Baroja, Miren Hazas eta Ander Garitagoitia bestean Josu Garatek gain hartzen dielarik.

Parrillak desegin, sigi-saga, jira eta zubi berriz, eta korrikaldiarekin eraiki dugu ganbaradun arkua, ezpatekin osatutako ohorezko pasabidea, bertatik pasa dira azkendariak. 

Trokeo-dantzen unea dator. Makila txikien zortzikoan Jone Lahidalga aritu da buruzagi. 

Makila handien dantzan Jone Saez-ek dantzatu du ezpata-dantza erritmoko buruzagi-zortzikoa.

Hirugarren kapitain zortzikoa, brokel-makilen jokoari bidea ematen diona Luken Aranburuk dantzatu du.

Arrateko Amaren Martxa

Estreinaldia azken unean etorri da. Arrateko amaren doinua martxa erritmora egokitu du Jose Migel Laskurainek eta ezpata-dantzaren bukaeran, taldearen azken zubi, gurutze eta joan etorriak egiteko baliatu dugu Usartzako txistulariek eskainitako interpretazio biziarekin. Juan Bautista Gisasolak orain ehun urte sortutako doinu ezagunari karakterez beteta airea eman dio Laskurainek eta hurrengo egunetan buruan sartuta geratu zaigu bai dantzari eta bai ikusleei.

Musikari, dantzari, lagun eta laguntzaile, antolatzaile, babesle eta erakundetako ordezkari, denok batera argazkia eginez bukatu ditugu Arrateko jai ez-ohiko hauek.

Kofre bat kofradiarentzat

Kantabria jatetxean ospatu dugu Arrateko dantzarien kofradiaren bazkaria eta bazkalosteko protokoloa. Enrike Izagirre idazkariak urteko akta irakurri du, eta urte latz honetan joan zaizkigun bi kide izan ditu gogoan: Elena Perez txistularia eta Abel Iriondo dantzaria. 

Hamar urtez Arraten dantzatu duten dantzariei aitortzaren txanda etorri da ondoren. Bost izan dira aurten: Eider Agirrebeña, Jone Lahidalga, Endika Arrillaga, Ander Garitagoitia eta Maialen Araolaza.

Eta Arrateko dantzarien zein Kezka dantza taldearen ibilbidean konstantziaz eta fideltasunez beti dantzan zein dantzariak laguntzen, beti sostengatzen eta bultzatzen izaten den Aresatz Usobiagari eskaini genion ohorezko kidearen domina. 

Arrateko Amaren Dantzarien Kofradia 2005ean abiatu zen, hamar urte lehenago, 1995ean Juan Antonio Urbeltzek proposatutakoa martxan jarriz. Dantzarien kofradiak bere agiriak eta oinarrizko tresnak gordetzeko eta garraiatzeko kofrea beharko zuela adierazi zigun Urbeltzek, horixe zela kofradia, kofrea zuen elkartea. 25 urte pasa dira ordutik eta 15 urte egin ditugu Arraten kofradiaren aktak idazten kutxarik gabe. Azkenean, Arantza Arrietaren dohaintza bati esker, 2021ean badugu kofrea, beraz… bagara Kofradia! 

Ikusi ondoko albumean 2021eko Arrateko Dantzen emanaldian Felipe Loiolak egindako argazki sorta zabalago bat:

• Arrateko Amaren Dantzak 2021 [Argazkiak]

Plazan dantzatzeko aukerarik ez, eta Coliseo antzokitik, sare bidez emitituz egin dugu 2021ko Eibarko Dantzari Eguna, ekainaren 10ean hain zuzen ere. Dantza eskolaren eta dantza taldearen urte zaila borobiltzeko emanaldia ez-ohiko baldintzetan beraz.

Zailtasunak zailtasun, taldeek bere onena emateko ahalegina egin zuten. Ikusle gehienak etxetik aritu ziren, baina eserlekuak ez ziren hutsik, beren txandaren zain zeuden dantzariek bete baizituzten eta etxetik begira ari zirenen txaloak entzuten ez baziren ere, antzokian bertan zirenek gogotik berotu zuten giroa.

Arrateko ezpata-dantzarekin ireki zuten jaialdia dantza eskolako ikasle nagusienek (2005-2006). Ondoren etorri ziren txikienak (2015-2016), kalejira, txulalai eta polkarekin. 2010ekoek Gipuzkoako zinta-dantza eskaini zuten, 2014koek San petrike eta zapatagin dantza eta 2011koek Sarian zunzun.

.

 Cortesko bals makila-dantza eta zinta-dantza egin zuten 2007-2008koek, Durangaldeko dantzari-dantza 2098-2009koek, eta helduen taldeak eskainitako Gipuzkoako uztai txikien dantzarekin borobildu zen emanaldia.

Abenduaren 31n, arratsaldeko 17:30ean, Untzaga plazan erromeria egingo dugu Jainaga eta Narbaizaren doinura. Aurretik, nahi duenak korrika egin dezake, 17:00etan hasiko den San Silbestre korrikaldiarekin.

San Silbestre

San Silbestre egunez, urtea kirola eginez bukatzeko ohitura zabaldua dago, eta aurten, Aixolan egiten zen korrikaldia Eibarko Klub Deportiboak Eibarko kaleetara ekarriko duela baliatuz, urtea dantzan bukatzeko proposamenakin gatoz. Korrika ala dantzan, edo orandik hobeto, korrika eta dantzan, urtea gorputza mugituz bukatzera goaz eta eibartar guztiei zabaltzen diegu proposamena.

• 

Abenduaren 17an ospatu da Donostian, Gipuzkoa Plazan, Diputazioaren jauregian, 2021eko Urrezko Dominaren ekitaldia. Donostiako Gurutze Gorriaren Ospitalak jaso du urrezko domina. Ikerfolken gidaritzapean eta 2003tik egiten den bezala ezpata-dantzak egin die harrera omenduei.

Gipuzkoako hainbat herri eta taldetako dantzariek osatutako ezpata-dantza izaten da hau. Aurten talde hauetako dantzariak izan dira: Arkaitz, Aurtzaka, Urki, Sahatsa, Argia, Itxaropena, Haritz eta Kezka dantza taldeetakoak; Elgoibarko Udalaren Txistulari Bandak jarri du musika eta Ikerfolk eta Dantzan elkarteek koordinatu dute.

Bi eskuko ezpatekin aritu dira Onintze Azpeitia, Naiara Ollo, Joseba Astarbe, Egoitz Irazabalbeitia, Irantzu Iribar, Mikel Legorburu, Aitor Sorazu, Alain Sorazu, Irati Aranguren, Imanol Arantzamendi, Asier Garmendia, Ane Fernandez, Ainhoa Sarasola, Ane Inurrieta, Helene Nater, Lierni Olano, Enrike Izagirre,  Izar Araolaza, Uxue Gisasola, Amaiur Aristi; Ezpata txikiekin aritu diren azkendariak: Nerea Unanue, Miren Hazas, Amaia Loiola eta Andoni Alonso; buruzagia Gari Otamendi; ezpata-dantzaren gidaria Josu Garate; Txistulariak: Andoni Urbieta, Itziar Goñi, Danel Legorburu, Ane Zuñiga eta Enara Gorostiza.

• Argazkiak: Ezpata-dantza 2021. Arg.: Alex Berasategi
• Historia: Ezpata-dantza Gipuzkoako urrezko dominaren ekitaldian

Hona orain arte Gipuzkoako urrezko domina jaso dutenen zerrenda:

1982 Jose Migel Barandiaran.

1983 Manuel Lekuona.

1985 Orfeon Donostiarra.

1987 Eibarko Armagin Eskola.

1991 Carlos Santamaria.

1994 Euskaltzaindia.

1998 Jorge Oteiza, Eduardo Chillida eta Juan Mari Arzak.

2003 Jose Maria Setien, Juan Zelaia eta Iñaki Gabilondo.

2005 Menchu Gal eta kooperatiben sortzaileak: Alfonso Gorroñogoitia, Jose María Ormaechea, Jose María Arizmendiarreta, Luis Usatorre eta Jesús Larrañaga 

2005 Xabier Arzalluz, Carlos Garaikoetxea, Jaime García Añoveros eta Pedro Luis Uriarte.

2006 Pedro Miguel Etxenike, Iciar Astiasaran eta Andoni Egaña.

2008 Mikel Laboa.

2009 60ko hamarkadako andereñoak.

2010 Angel Olaran misioilaria.

2013 Nestor Basterretxea (Urrezko plakak: Egin eta Euskaldunon Egunkaria).

2014 Benito Lertxundi (Urrezko plakak: Frankismoan Ordena Publikoaren Auzitegiaren bortizkeria jasan zuten emakumeak eta “Beroa” Gipuzkoako Harrera Familien Elkartea)

2015 Urrezko Plaka: 40ko, 50eko eta 60ko hamarkadetan Espainiar Estatuko herrietatik Gipuzkoara etorritakoei.

2015 Juan Antonio Urbeltz eta Marian Arregi

2016 Ramon Saizarbitoria

2017 Frankismoaren biktimak

2018 Jakin taldea: Joan Mari Torrealdai, Joseba Intxausti, Paulo Agirrebaltzategi eta Joxe Azurmendi

2019 Aspegi

2021 Donostiako Gurutze Gorriaren Ospitala

Koko-dantzetan ibiltzen ditugun baserri-bideak, hor dauden (eta egon diren) ermitak eta bertako bizi-lagunen historiak eta istorioak jasotzen ditu Ego Ibarra eta Eibartarren Ahotan-en “Eibarko ermitak historiaren lekuko” dokumentalak.

Tartean, Santa Kurutzi dagokion atalean, Mandiola Azpikoko Marixabelek Kezka dantza taldea zelako estiman daukan agertzen du. Han eta hemen dantzak ematea poz handia da, baina Santa Kurutz eta baserri-auzoetan bertako bizilagunekin soka-dantzan aritzea modukorik ez dago.