Pasa den urriaren 23an Trokeo-dantzak izeneko jaialdian izan gara Deban. Gure-Kai dantza taldeak antolatuta, Portugaleteko Elai Alai, Elgoibarko Haritz, Debako Gure-Kai eta Musika Eskolako dantzariak, eta Eibarko Kezka dantza taldeak izan gara oholtza gainean. Debako zumardian dagoen karpan oholtza ederra prestatu zuten Gure-Kaiko lagunek eta argi eta soinuz dotore jantzita, nork bere errepertorioko dantzak eskaintzeko aukera izan dugu.

Musika eta Dantza eskola bihurtutako Agirre jauregi dotorean aldatu ditugu erropak Kezkako dantzariok eta ez nola-nahiko gelan, Ispiluen Gela ikusgarrian baizik. Hor bertan egin digu argazkia Alex Berasategik.

Zumardian karpa ikuslez beteta zegoen ordurako. Ongi berotu eta jaialdia irekitzea egokitu zaigu eibartarroi eta Arrateko dantzak eskaini ditugu: Arrateko ezpata-dantza eta hiru trokeo-dantzak: makila txikiena, makila handiena eta brokel makilena.

Badatoz belaunaldi berriak dantza taldeetan gora eta udan Etxebarrian bezala, orain ere talde eraberrituarekin aurkeztu gara Deban. Ezpata luzeekin aritu dira Julene Andres, Irati Azpillikueta, Olatz Araolaza, Enara Magunazelaia, Ane Ajuriagerra, Eider Lasa, Ane Irusta, Amaia Basterrika, Maialen Saez, June Mallagaray, Enrike Izagirre, Julene Usobiaga, Ainhoa Larrañaga, Jone Amuategi, Irune Saez eta Maider Altzibar. Maisu-zahar edo ezpata-dantzaren gidari Unai Txurruka aritu da.Ezpata txikiekin aritu diren azkendariak: Ander Garitagoitia, Izar Araolaza, Uxue Gisasola eta Jone Lahidalga. Buruzagi: Oier Araolaza. Txistulariak: Amaia Baglietto, Ekhi Zugasti, Andoni Altzibar, Josu Agirre eta Roberto Altzerreka, eta atabalarekin Iñaki Barua.

Trokeo-dantzetan Jone Lahidalgak, Ander Garitagoitia eta Oier Araolazak egin dituzte buruzagi zortzikoak.

Ondoren Portugaleteko Elai Alai dantza taldeak hartu du oholtza. Dantzari-dantza, zinta-dantza eta jotak eskaini dituzte besteak beste.

Debako Musika eta Dantza Eskolako dantzariek Debako San Roke dantza eskaini dute.

Haritz eta Gure-Kai dantza taldea elkarrekin aritu dira, Kalez kale txistulari taldearen doinura, eta Gipuzkoako ezpata-dantza, brokel-dantza eta soka-dantzako zenbait pieza eskaini dituzte.

• Deba: Trokeo-dantzak jaialdia 2021 [Argazkiak] Alex Berasategi.

Gerra hizkera darabil zenbaitek pandemiaz aritzeko eta dantzak gudak bailiran kontatu izan dira batzuetan. Harrigarria, gudaren aurkako txertoa baitirudi dantzak. Plaza ukatuta, borroka zelaia izandako mendian bilatu dugu dantzarako aterpea, aire zabalaren babesean. 1936tik 1937rako sei hilabetez gerra-zelaia izan zen parajean, belarrak estaltzen dituen trintxera eta lubakien aztarnen gainean dantzatu dugu soka.

Sei mende lehenago ahaide nagusien arteko borroken testigu izan ziren parajeetan. Gerra hasi zenean leizarrez beteta eta gerra bukatu orduko leizarrez biluzik ageri ziren mendi eta zelaietan. 

Akondiako lehelengo gerra, agiriak diñuenez, 1390garren urtean izan zan. Gerrate haren ondorenez zabaldu zan “Akondiako kanta“, burrukan gertatu zana gogoratuz, Acundia lejar (…)ga lejarbaga hasten zana. Juan San Martin

Euskal Barrokensemble, Jantzari dokumentala eta mendi-buelta kulturalak osatu dute Eibarko Klub Deportiboko hiru batzordek (kultura, mendia eta dantza) elkarrekin antolatutako Udaberriko Euskal Jaiaren programa. Ohikoa formatoan ezin direnan gauzak antolatu ez-ohikoak probatu behar dira, eta horrela iritsi da honakoa. Kultura aire zabalean, mendi aldera eraman, eta beraz, kultura eta kirola, natura eta kultura batera ospatzeko aukera.

Jantzari parekideak

Dantza pandemikorako alokatu eta prestatu dugun Kezka-garajea dokumentalaren proiekzio-areto moduan egokitu dugu. Horma zuri majoa daukala aprobetxatuta, Dantzan Biharrianeko proiektorea eta emepebostekoen soinu-ekipoa jarri eta Udalak utzitako aulkiekin prest dago aretoa. Hori bai, argitasun gehiegi geneukan eta luzeroak iluntzen aritu gara azken orduan. 

Iurretako dantzariek hain berea eta hain maitea duten dantzari-dantzan emakumeen parte hartzea bideratzen hasteko egindako bidea erakusten du Jantzari dokumentalak. Olatz Plazaola eta Unai Esturo etorri zitzaizkigun aurkeztera eta bai prozesuak, bai dokumentalak eragin dizkien gogoetan eta sentipenak partekatzera. Dokumental ederra da, hunkigarria zenbait unetan, eta adi-adi ikusi dugu paret handian. Iurretarrak zoriondu eta testigantza hau jaso izana eskertzea baino ez zaigu geratzen, eta parekidetasunaren bidean oraindik egiteko dugun guztia aztertu, jakina!

Akondian dantzan 

Urkizun batu dira mendi-bueltan parte hartzeko izena-emanda zuten ibiltariak. Talde txikietan antolatuta joan dira abiatzen. Ibilbideko zenbait puntutan kultura ekitaldiak izan dituzten harrera eginez: bertsolariak Santa Kurutzen, trikitixa Usartzan eta dantza Akondian. Soka-dantza, aurreskua dantzatu dugu Akondian. 

Mendi-buelta ibiltarientzat utzita, txistulariak eta dantzariak zuzenean joan gara Arratetik Akondiaruntz. Haize ederrak eman digu ongi-etorria Akondia gainean. Eta giro ederrakin egin dugu entsegua eta ondoko saioa. Jose Antonio Roigek hegan jarri du kamera eta airetik ikusi ditu Akondia lexar baga eta bere lubakiak.

https://dantzan.eus/bideoak/aurreskua-akondian/embed

Ekhi Zugasti, Amaia Baglietto eta Josu Agirre aritu dira txistua eta danbolinarekin, eta Iraide Ansorenak aritu da atabalarekin. Andoni Altzibar eta Iñaki Barua etortzekoak ziren, baina azken orduan Akondiara etorri ezinda geratu dira. 

Jone Lahidalga eta Luken Aranburu aurresku eta atzesku lanetan aritu dira, Ane Muguruza eta Jone Saez zerbitzari, eta sokan izan dira dantzan Maider Altzibar, Uxue Gisasola, Irune Saez, Unai Txurruka, Jone Amuategi, Jokin Hazas, Oier Araolaza, Ainhoa Larrañaga eta Izar Araolaza. 

Lirio berdez jantzirik

Lau musikari daude Arrateko aldarean. Miren Zeberio, David Chupete, Enrike Solinis eta Pablo Martin Caminero dira. Euskal Barrokensemble. Barroko garaiko musika ekarri dute, jotzeko modu paregabeaz ekarri ere. Musika zoragarriz bete dira Arrateko elizaren barrunbeak. Ibiltariek atseden hartu dute belarriak gozatzearekin batera. 

Menditik antzokira, antzokitik plazara?

2021 urte pandemiko berezi honetan ez-ohiko moduak bilatu behar izan ditugu gure festak, eta kasu honetan Eibarko Euskal Jaia ospatzeko. Mendira jo dugu apirilean eta antzokian aritu gara maiatzean. Hurrengoa plazan.

• Udaberriko Euskal Jaia 2021 [argazkiak]

Plazan dantzatzeko aukerarik gabe, Coliseo Antzokian emanaldi didaktikoa eskaini genuen 2021eko maiatzaren 30ean, Eibarko Klub Deportiboak antolatutako 56. Euskal Jaiaren programaren baitan. Korrotik pikutara izeneko hitzaldi-dantzatu honetan korroan, borobilean hasi eta egitura koreografikoen bilakaera kontatu eta dantzatu dugu.

Borobiletik sokara

Arrateko kantutegitik jasotako kopla zaharrak irradakan dantzatuz eta kantatuz hasi gara. 

Birjiña Arrateko Zeruko lorea, zuri ta enkarnada, graziaz betea.
Arrateko zelaiko bai floridadea, hantxe kantetan dabe ederki Salbea.
Lirio loraz dago Arraten altarea, handixek gora doa zerura bidea.
Zerura gura neuke zerura boladu, aingeruak baleidakez heguak prestadu.

Borobila hautsi gabe, eskuak askatu gabe, dantza-jauzi bat egin dugu, ostalerrak, Gari Otamendik arrabitarekin jo, dantzatu eta markatu diguna. Txulalaik irradaka izateko dituen ezaugarriak ikusi eta dantzatu ondoren, borobila eten da eta sokan aurrendari eta azkendari bat agertu dira.

Jone Lahidalga aurreskulari eta Luken Aranburu atzesku direla desafioa dantzatu dute Jose Migel Laskurainen txistuaren doinura eta Iraide Ansorenaren atabalaren erritmora. Soka korapilotu dugu zubien bidez eta agurra eta Aita San Migel dantzatu diote aurresku-atzeskuek Ane Muguruza eta Jone Saez zerbitzariekin batera gonbidatu paperean egokitu den Maider Altzibarri. 

Sokatik ingurutxora

Gorteetan bezala, plaza eta larrainetan, bikote dantzak nagusitu arren borobilean dantzatzeko ohiturari eutsi zitzaion eta horren erakusgarri diren adibide batzuk dantzatu ditugu: ingurutxo bihurtutako polka, bolant-dantza tankera duen ezkotixa, larrain-dantzan ezagun zaigun baltsa. Quico Puges, Adolfo Jainaga, Iraide Ansorena, Jose Migel Laskurain, Gari Otamendi eta Unai Narbaiza musikariek liluratu gaituzte beren musika ederrarekin, eta antzokia betetzen zuten ikusleak inbidiaz bete, hain musika dantzagarria dantzatu ezinagatik.

Bikoteak laukote edo seikote bihurtuta, kontra-dantzen munduari begiratu diogu, bai Marin Marais-en Le Basque kontra-dantzan dantzatuz, bai euskal arku-dantzak eta Nafarroa Beherean dantzatzen diren  kontra-dantzak, finean dantza bera direla agerian jarriz. 

Zentrifugadorak bere bidean darrai eta laukoteak bikotetan askatuz, korrido eta arin-arinekin iritsi zaigu sakabanatze prozesua azken helmugara, alegia, pikutara.

Musikariak eta dantzariak

Jose Migel Laskurainek jo du txistua, Adolfo Jainagak trikitixa, Quico Pugesek biolontxeloa, Gari Otamendik biolina, Iraide Ansorenak perkusioak eta Unai Narbaizak panderoa. Dantzariak berriz honakoak izan dira: Jone Lahidalga, Ane Muguruza, Luken Aranburu, Maider Altzibar, Uxue Gisasola, Ainhoa Larrañaga, Unai Txurruka, Irune Saez, Jone Saez, Izar Araolaza, Jone Amuategi, Maite Gonzalez, Oihane Llorente, Julene Usobiaga, Josu Garate eta Oier Araolaza, eta azken honek egin ditu esatari-gidari lanak.