Euskal Jaiak grisetik agurtu bagintuen, Dantzari egunak zeru urdinak eta beroak gordeak zizkigun. Arratsaldean Untzaga Plaza behar bezala atontzeko lanetan gero dantzan baino izerdi gehiago bota zuenik bada!
Arratsaldeko 19:30etan genuen zita Untzaga Plazan dantzariok publikoarekin. Itzalak erdizka gordetzen zituen oraindik harmailak eta jendea alde horretara pilatua zen eguzkiari ihesean. Bien bitartean, 150 dantzari inguru prest zeuden; jantzi eta konplementu guztiak txukun-txukun soinean eta urduritasuna aurpegietan. Hauxe da urtean zehar landutakoa erakusteko unea, ez dago besterik. Orduak joan joaten dira Portaleko dantza gelan batzuetan gogotsu eta bestetan alfergura usainaz, baina plazara ataratzeko unea iritsita denek ere ahalik eta ondoen nahi dute erakutsi beren burua. Ez du inork nahastu nahi, eta esan nahi da beraz, oro har txikienek ere badakitela ikasitakoa zuzen egitetik oker egitera bereizten. Nagusitxoagoek berriz, txikienen xalotasunik gabe, ez dute horrekin bakarrik konformatu nahi eta hanka ahalik eta goren altsatzen ahaleginduko dira, edo salto handiago ematen, edo urratsa ahalik eta zehatzen markatzen.
Musikariek aurretik eginak zituzten soinu frogak. Adolfo Jainaga eta Unai Narbaiza soinu txikia eta panderoarekin; txistu eta danbolinekin Andoni Altzibar, Roberto Altzerreka, Amaia Baglietto eta Jose Miguel Laskurain, eta hauen ondoan Iñaki Barua atabalarekin; Jose Miguel bera eta Joselu Angulo gaitari putz egiteko prest eta haueri erritmoa markatuz German Ereña danborraz. Gutxi gorabehera txikienetatik hasi eta nagusienetara joan ohi da emanaldia; 2007an jaiotako neska-mutilengandik hasi eta 1999an jaiotakoenganaino aurtengoan, eta taldeko lanak ixteko berriz nagusien taldea.
Esan bezala txikienek eman zioten hasiera dantza jaialdiari. Irakasleak erreferentzia moduan lurrean jarrita zeudela festarako hiru dantza eman zituzten: iturria, alunelul eta kalejira. Hasi eta amaitu; ez da gutxi!
Atzetik Abaltzisketa eta Lizartzako dantzen doinu eta kolorez jantzi zuten plaza 2006an jaiotakoek: Abaltzisketako txantxoen kalejira eta makila-dantza, Lizartzako inauteri dantzan lehenengoa eta bigarrena eta kalejira batez berriz agur esan zioten saioari.
2005koen txanda iritsita, lehendabizi neskek, erratz txiki bana hanka tartean zutela Beasain aldetik ekarritako sarian zunzun dantzatu eta abestu! zuten bixi bixi. Jarraian mutikoek ordezkatu zituzten Lapurdiko dantzekin dotore-dotore jantzita: Kaskarot martxa plazatik sartu-irtenak egiteko eta tartean makil-ttipi, marmutx, eta xinple ikusi ahal izan genituen.
Urte bat nagusiago diren neskatilek kresal usaindun kaskarots, fandangoa, arin-arina eta saliña-saliña dantzatu zituzten. Azken orduko ume baten faltan irakasleak berak dantzatu behar izan zuen umeekin. Irribarrerik ez zen falta izan talde haretan!
2004 eta 2003ko mutikoek bat eginik dantzatu zituzten Durangaldeko dantzari-dantzako ezpata joko txikia, banangoa, eta txotxongiloa. Hemen nagusietako batek osatu zuen taldea. Banakako beharretan non ezkutaturik ez eta bakoitzak zituenaren onenak emanda, dantzari txiki dohaintsurik ere ikusi ahal izan genuen. Ea datozen urtetan haien ibilbide dantzariaz gozatzeko moduan gauden!
Atzetik, gaita doinuek lagunduta, nesken txanda iritsi zen berriz ere. 2003an jaiotakoek Arabako zenbait pieza dantzatu zituzten: Eltziegoko kalejira, Ekorako kate-dantza, Eltziegoko arbola eta kalejira berriz. Eltziegoko arbolako adarretan zintak esekitzen izan zuten lanik bai; baita lurretik jasotzen ere eusten zegoenak!
Neska-mutilak elkarrekin ikusi ahal izan genituen neskatxen soka-dantzan. Soka koloretsu eder baten atera ziren plazara denak eskutik helduta neskatxen esku-dantzaren doinura. Jarraian, aurresku eta atzeskuen punta-motzeko lanak bukatuta, taldeka erdira irten ziren batzuek ormatxulo eta besteek txakolin soinu-zaharrak egiteko. Berriz denak sokara sartuta abarketak dantzatu zituzten sartutako doinuarekin erretiratu aurretik.
2000an jaiotako nagusitxoagoek Lapurdiko fandangoa dantzatu zuten Jainagaren trikitiak lagunduta. Koreografia bukatu ostean aurpegietako kolore gorrituek dantzaren bizitasuna erakusten zuten eta egindako ahalegina, noski!
Mutilik ez adin hauetan eta urte bat zaharragoko neskek zuri-gorriz jantzita irten ziren erdira Arrate egunez egin ohi ditugun trokeo-dantzetako bi ematera. Bi kapitainen hasierako zortzikoen ostean, taldeak makil-txiki eta brokel-makilena dantzatu zituen; Arrateko Ama pozik geldituko zela seguru gaude!
Itzalak harmaila osoa hartua zuenean nagusienen unea heldu zen. Cortes-ko paloteadoko dantzak egiteko lau talde zortzikoak! Kalejira izeneakoarekin atera ziren bi lerrotan 32 dantzariak baina hiru gelditu ziren plazan paloteado I edo balsa egiteko. Atzetik bi taldek trenzado doble izeneko zinta-dantza egin zuten. Egia esan, bietako batek ahal-eginera baino ez zen iritsi, dantzaren erdi ingurura nahastua eta korapiloa askatu ezinik gelditu bait zen. “Zuzeneko kontuak” esan izan ohi dute! Berriz ere hiru talde plazaren erdian zirela paloteado II edo jota ere deiturikoa ikusi ahal izan genuen; estu hartzen zaituen dantza indartsua bukaerako arnasestuek erakusten zuten bezala.Cortes-ko kalejira doinuaz erretiratu ziren dantzariak sartu ziren antzera.
Jaialdiari agur esateko dantzari guztiok plazara atera ginen kalejiran eskutik helduta Untzaga plaza geure eginez.
Eskerrik asko dantzari, irakasle, dantzari guraso, anai-arreba eta lagun guztiori, batzuok plazan eta besteak harmailetan, denon artean halako egunak posible egiten ditugulako, dantzak bizi gaituen seinale!
