Elurra izan da aurtengo gure inauterien bereizgarria. Elurra izan genuen Eibarko koko-dantzetan, eta Italiara joan, eta oraindik elur gehiago aurkitu genuen han. Elurra, eta hotza. Zero azpitik ibili baikinen Piemonteko inguru horietan.

Bidaia luzea zelakoan, autobusean sartu, Pun-ba-pa kantuan hasi eta konturatu orduko Rocca Grimaldan ginen. Han genituen Giorgio eta La Lachera inauteriko lagunak harrera egiteko prest. Ederki asko hartu gaituzke. Jatekoa nahi beste eta giro hotza berotzeko adinako festa.

Rocca Grimaldako gaztelua bisitatu genuen, destileria bat ezagutu eta bertako likorea dastatu, eta gauean antolatu zen festan nahi adina dantza egiteko aukera izan genuen. Halako batean, gaua ilunduta zela, kale hotzera atera (-10ºC zegoen kalean!) eta Lache izeneko panpinaren inguruan antolatu ginen. Miel Otxina bailitzan -kapela koniko eta guzti-, haren inguruan dantzatu genuen sutan kiskaltzen zen bitartean.

Festa gauean luzatu zen, batzuentzat beste batzuentzat baino gehiago, eta biharamunean, goiz altxatu eta koko-jantzi ginen hotelean bertan.

Lehen ekitaldia Rocca Grimaldako inauterien museoan izan genuen. Museo ederra dute, Europako hainbat inauterietako jantziak bildu dituzte bertan, eta Piamonteko ezpata-dantzen inguruko erakusketa oso interesgarria dauka. Koko-dantzari baten jantzia osorik oparitu genion museoari.

Inauterien inguruko ikerketa egiten diharduen antropologo bat ezagutu genuen berta. Luca Percivalle. Galizako Lazako inauteriei buruz egin zuen bere tesia, eta orain Roccara hurbiltzen ziren inauteriak dokumentatzen jarraitzen zuen. Gu elkarrizketatzeaz gain, gurekin batera generaman ikertzaile estatu-batuarra, Jeremy Gordon-Carter elkarrizketatu zuen baita ere.

Museoko aurrealdean argazki ofiziala egin ondoren, herriaren kanpoaldean dagoen jatetxe batera joan ginen. Han genituen zain La Lachera inauteriko lagunak, denak beraien jantziak soinean zituztela, eta bakoitzak bere dantza emanaldia egin ondoren, jatetxe barrura sartu, eta bazkari ederra egin genuen.

Igande arratsaldean egin genuen Rocca Grimaldako kaleetan koko-dantzen kalejira La Lacherako inauteriarekin batera.

Aipatzekoa da Europako hainbat inauterietan bezala La Lacherako inauterian ere ezkontza baten koko-jantziak ageri direla, eta gure Arraguetako Ama Birjinak eta Batista Kojuak, haien esposi eta espossarekin batera argazkia egiteko aukera izan zuten.

Jeremyz gain beste zenbait gonbidatu berezi izan genituen koko-dantzen taldean. Italian dabiltzan Olaiz eta Ane trena hartuta etorri ziren Piamontera koko-marru taldea osatzera.

Herriko hainbat txokotan dantzatu, ikusleekin batera dantza egin eta festa ospatu, eta azken dantzak denok elkarrekin eginda bukatu genituen Rocca Grimaldako lanak.

Aipatzekoa da Associazione Culturale Euskara – Erromako Euskal Etxearen laguntza jaso dugula Italian koko-dantzak aurkezteko egindako bidaia honetarako.

• Koko-dantzak La Lacheran [argazkiak]

Elurra eta italiarrak izan ditugu Koko-dantzen bosgarren irteerako nobedade nagusiak. Italiatik, Rocca Grimaldatik etorritako La Lachera inauteria izan genuen Eibarko kaleetan koko-dantzekin batera. Bestetik, eguzkia, lainoak, sirimiria eta euria probatu ondoren, aurten elurra probatu dugu. Bai politak aurkitu genituela baserriak zurituta zelaiez inguratuta!

Otsailaren 4an atera ginen koko-eskean eta koko-dantzan Eibarko baserrietara. Goizeko 7.30tan Portalea Kultur Etxean bildu, eta bakoitza bere koko-jantzia jasten hasi ginen. 8.30ak inguruan, furgonetetan sartu eta ohi bezala, merkatu plazan hasi ginen dantzan eta berotzen.

Aurten, bi taldetan antolatu gara Arrate-balle eta Gorosatako baserrietan. Ondorioz, musikariak ere bikoiztu egin behar izan ditugu. Lehenengo taldearekin, Adolfo Jainaga soinuarekin, Aitor Jainaga panderoarekin eta Enrike Montero dultzainarekin ibili dira. Eta bigarren taldean, Unai Txurruka soinuarekin, Unai Narbaiza panderoarekin eta Jose Miguel Laskurain dultzainarekin.

Merkatu plaza atzean utzi eta baserrietaruntz abiatu ginenean hasi ziren sorpresak. Elurra mara-mara ari zen, eta mendiak eta baita bideak ere zuri-zuri aurkitu genituen. Kotxean aparkatu eta oinez abiatu ginen. Bai ondo!

Lehenengo taldeak, Azitaingo poligonotik igo eta Barrundi, Arexitagoikoa, Narru, Erdikoa, Argiñao, Untzeta, Sanjuangoa, Barrenetxe, Zelaikoa, Arizmendi, Arizmendiguena, Gaztelu, Lezetabeletxe eta Lazareto baserrietan ibili zen.

Bigarren taldea berriz honako baserri hauetara iritsi zen: Gorostagaiñeko, Gorostabeña, Gorostazpi, Madala, Zestero, Kantabria, Mugitzabarri, Itsaso, Maapila, Zezeila, Eskaregi errota eta Biriñao.

Baserri hauek egin ondoren, poligonoko frontoian bi taldeak elkartu eta falta zitzaizkigun baserriak batera egin genituen, Altzubarren, Sumendixa, Asola-berri, Lezeta, Mendigoiti, San Martin eta Iñarre.

Txapligua, musika eta txintxarri hotsekin iristen ziren koko-dantzak baserrietara. Atarian koko-dantza egin ondoren, koko-eskeko kantua abestu eta mamarruek saria pasatzen zuten. Esker oneko kopla, turuta hotsa eta kalejiran agurtzen genituen baserritarrak.

Baserri guztietan esker onez hartu zuten koko-dantzen bisita, eta saria ondo ondo beteta itzuli ginen. Baita sabela ere. Izan ere, hainbat baserritan jatekoa eta edatekoa atera eta mahaikadak hustu arte han izan gintuzten.

Koko-dantzak baino egun batzuk lehenago Jeremy Carter-Gordon dantza antropologo estatubatuarra etorri zitzaigun bisitan berriz, eta koko-dantzak ospatzen genituen egun berean Eibarren izango zela jakinik, neurriko mozorroa aurkitu eta gurekin ibili zen koko-dantzetan. Bere blogean idatzi du kronika.

Soziedadean babajana egin eta indarrak berreskuratuta, berriz ere kalera atera ginen. 19.30tan zain geneukan Mausitxa txaranga Toribio Etxeberriako anbulategian.

Eta haiekin, aurtengo gonbidatu bereziak. Italiako Rocca Grimaldatik etorrita, La Lachera inauteria Eibarren ikusteko aukera izan baitugu, eta gurekin batera ibili ziren beraien jantzi, musikari eta dantzekin festan.

Rocca Grimalda eta Euskal Herriaren artean 1000 km ditugu. Eta harrigarria da zer nolako antzekotasunak ageri diren bien inauterien artean. I Lachè izeneko dantzariak Nafarroa Behereko kabalkadetako bolanten ia berdinak dira. Servitori, alegia, zerbitzariak direla esaten dute, eta hemengo festetan danbolinausiak, maiordomoak edo mutil-ardoak lirateke ziur aski.

Kaleko koko-dantza, irekia izaten da, nahi duen guztiak parte hartu dezake. Aurten jende dexente animatu da masusta jantzi eta Eibarko kaleetan ibiltzera.

Zuloaga, Toribio Etxeberria, Untzaga eta Fermin Calbeton kaleetan ibili ginen koko-dantzan eta koko-marruen soka-dantza dantzatzen, besteak beste.

Ohi bezala, San Andres elizaren aurrealdean azken dantzak eginda amaitu genituen koko-dantzak. Ondoren afaria eta afalostekoak… Hemen Felipe Loyola, Fernando Retolaza eta Iñaki Zugastik egindako argazki sorta bat.

• Koko-dantzak 2012 [argazkiak]