Gerra, erbestea eta umeak. Oroitzapen saminak eragiten dituzten trajediak. 1937an 4000 euskal ume erbesteratu ziren Britainia Handira. Haietako asko ez ziren inoiz itzuli. 85 urte pasa dira eta historiaren pasarte latz haren memoria itzaltzen ari da. Noizbait ume izan zirenetako gehienak bezala. Baina haien oroimena bizirarazteko sortu zen Basque Children UK’37 elkarteak eusten dio oihartzunari. Ume haietako batzuk Caerleonen hartu zituzten eta hori ezagutzera eman nahirik Galesko herri honetan antolatu dituzten 2022ko uztailean 85. urteurren ekitaldiak. Bertan izan gara Kezka dantza taldeko musikari eta dantzariak, garaiko umeek egin bezala, euskal dantzen bidez euskal kultura eta identitatea gorpuzten.

Kezka dantza taldearen espedizioa hemen, ezkerretik eskumara goiko lerroan: Ekhi Zugasti, Roberto Altzerreka, Ainhoa Larrañaga, Eider Gisasola, Jone Saez, Jone Lahigalga, Jone Amuategi, Idoia Lahidalga, Izar Araolaza, Ane Muguruza, Anartz Fernandez eta Iñaki Barua. Beheko lerroan: Josu Agirre, Josu Garate, Oier Araolaza, Unai Txurruka, Luken Aranburu, Amaiur Aristi, Julene Usobiaga eta Amaia Baglietto. 

Historia, iraganeko gorputzen arrastoa

Euskaldunoi babesa eskaini ziguten eta “gure” umeak hartu zituzten Galesko herrira iritsi gara. Uztailak 14 ditu gaur eta 8.000 biztanleko herrian iristean erromatar garaiko aztarnen kartelek eman digute ongietorria. Herriaren erdigunean, harrizko eraikin polit baten aurrera iritsi gara. Priory hotela da, sartu gara barrura eta british estiloko pub edo tabernan gaude, beste aldean ekitaldien eta dantzen eremu izango den jardin ederra, zuhaitz ikusgarriz inguratua.

Gure zain dira Basque Childrentarrak eta kokatzeko astirik gabe jantzi eta dantzan ari gara.

Izan ditugu emanaldi hobeak; gorputzak han genituen, bai, baina gure buruak oraindik lur hartu gabe zeuden eta kontzientziarik gabeko gorputzak bere kasa moldatu behar izan dira. 

Txaloak eta zorion adierazpenak jasotzen hasi garenean hasi gara non gauden konturatzen, Basque Children elkarteko lagunak, biltzarrera hurbildutakoak eta euskal ordezkariak agurtzen eta gure buruak kokatzen.

Harrera beroa egin ditute eta pozik gaude, baina emanaldia kaskar samar joan dela eta gorputza ere halakoa geratu zaigu. Ez da okerrik egin dugula ere, baina hotz, motel, plano… argazkiek postal ederrak erakusten dituzte; ikusleak hunkituta agertu zaizkigu; baina gure dantza saioari tokiari darion emozioa falta izan zaio.

Euskaldunak Caerleonen

Hotelaren belardi-terraza ederrean bazkaldu dugu. Bazkalostean euskal umeak Caerleonen izan zuten historia jasotzen duen dokumentala ikusteko aukera izan da. Ez ziren oporrak izan umeentzat. Eta herritarrekin harremanak ez ziren errazak izan beti. Euskal gaztetxo talde bat herritik aparte zegoen etxe batean egokitu zen. Beraiek bakarrik bizi ziren han. Jatekoa eramaten zieten herritar babes elkarteko kideek, baina jakiak errepikatzen zirela eta patatez gogaituta ageri ziren euskal gazteak. Okerrena ez zutela ezer egiteko.

 Beraz, batera eta bestera, noraezean ibiltzen ziren eta asperduraren asperduraz bihurrikeriak egiten hasi ziren. Auzokoak gogaitu zituzten eta bizikidetza gatazkatsua gertatu zen. Gazteekin futbol talde bat antolatu eta txapelketa batean apuntatzeak bideratu zuen auzia. Ohartuta ginen futbolak protagonismo handia zuela Caerleon-eko ospakizunetan eta hor ulertu genuen arrazoia. 

Erromatar garaitik

Euskaldunok Galesko inguru horrekin izandako harremanaren historia ez zen baina 1937an hasi. Caerleonen erromatar aztarna aberatsak daude eta horiek bisitatzerakoan ohartu ginen agian ez ginela hara iritsitako “bigarren” euskaldunak ere. Erromatar museoa eta bainuetan bisita gidatuak izan genituen. Erromatarren Augusta bigarren legioaren egoitza izan zen Caerleon. Hadrianoren harresia defendatzera igotzen ziren bertatik eta ondoren atsedena hartzera itzultzen ziren Caerleonera bertako barrakoietan biziz eta bainuetan plazer hartuz. Ikertzaileek agertu izan dutenez baskoiak eta barduloak ugari izan ziren Britainiar uharteetan legio erromatarrak osatuz, beraz, ezin baztertu euskaldunen arbasoetako batzuk ez ote ziren Caerleonen bisitatu genituen harresi, gotorleku, barrakoi eta bainuetan ibili orain bi mila urte.

Bigarrenean, gorputz eta arima

Priory hotelaren zelaira itzuli, dantzari-jantziak jarri soinean berriz eta eguerdiko emanaldi pattalaren arantza ateratzeko ordua etorri da. Oraingoan bai, ongi berotu eta girotu gara dantzara atera aurretik. Dantzariak gorputzak berotzen ari ginela txistulariak ere hasi dira tresnak, aho eta eskuak berotzen, eta aireratzen hasi diren doinuak kantatzen hasi dira emanaldiaren zain ziren biltzarkideak.

Dantzariak ere batu dira kantura. Eskaera ere izan dugu. “Andre Maddalen kantatuko duzue? Caerleoneko eskoletan aritu gara Euskal Umeen historia ezagutzera ematen eta Andre Maddalen kantatzen ikasi dute ikasleek”. Halaxe ba, Andre Maddalen kantatu eta dantzatu dugu denok elkarrekin.

Dantzari-dantzako zenbait pieza, kaskarot arrantzaleen dantza eta soka-dantza eskaini ditugu.

Orain bai animoso aritu gara eta goizeko zapore mikatza gozatu dugu. 

Lagun artean

Suabe hasi eta goranzko norabideari eutsi diogu. Hirugarren emanaldia ostiralean izan dugu eta ordurako gure taldea erabat osatu dugu.

Euskal Herritik etorritako Irantzu Garamendi eta Asier Berrojalbiz musikariek beraien emanaldia eskaintzeaz gainera gurekin batera aritu dira, beraiek jotako fandango, arin-arin eta kalejirak dantzatu baititugu.

Tokira egin gara dagoeneko eta gustura aritu gara, parajeaz, jendarteaz, giroaz eta dantzaz gozatu dugu.

Amaren alaba

Gaur azken emanaldia dugunez gure aingeru-guardakoa, Carmen Kilner atera dugu aurreskuan. Carmenen amak 23 urteko neska gaztea zen erbesteratutako umeen kargu egin eta haiekin batera erbesteratu zenean. Andereñoa zena ordezko ama bihurtu zen hainbat eta hainbat umerentzat, eta ez zuen atsedenik hartu, ez bere buruan ere pentsatu bere kargu ziren ume guztiak ongi bideratuta ikusi zituen arte. Hori gertatu zenean Ingalaterran errotua zen dagoeneko eta han hazi zuen bere “bigarren” familia, Basque Childrenez gain berak erditutako umeez osatutakoa, tartean Carmen bera.

Carmen da Basque Children-en sua piztuta mantentzen duena gaur egun eta gu Caerleonera etorri izanaren erantzule nagusia.

Musika eta dantzak batuta

Gure emanaldiaz gain Irantzu eta Asierrek euskal doinu eta kanta sorta polita eskaini dute, John L. Thomas harpa jotzaileak ere eskaini ditu pieza eder batzuk, elkarrekin ere aritu dira, eta azkenik Newporteko Tredegar House Folk Dancers delako taldea aritu da. Galesko dantza tradizionalen sorta ederra eskaini dute, txukun eta dotore aritu dira eta bukaeran elkarrekin dantza egiteko zenbait pieza irakatsi eta denok batera dantzatzen bukatu dugu. 

Azkenerako, talde-argazkia izan behar zena familia-argazkia bihurtu da beraz, elkarrekin partekatu ditugun tarte-apurrak baina kantu eta dantzak eskertuz, eta berriz batzeko proposamenak elkarri eginez. 

Bueltak amari

Bidaiaren aurrekontua dantza taldeak aurreratu du Eibarko Klub Deportiboak babestuta. Diru-laguntza eskaerak egin ditugu eta oraingoz Gipuzkoako Foru Aldundian eman digu laguntza. Etxepare Institutuaren erantzunaren zain gaude. Hori ere positiboa bada aurrekontuaren zati handi bat estaliko dugu bien artean. Hirugarren zatia taldeak bere gain hartuko du.

Basque Children elkartearen biltzarra eta ekitaldian Caerleonen, Newporten izan dira, eta guk egoitza Cardiffen izan dugu. Hain zuzen bidaiak Cardiff (gauez, zein egunez…) ezagutzeko aukera eskaini digu, eta itzuli aurretik Ingalaterrako Bath hiri ederra, Caerleon bezala erromatar garaian bainu-etxeak izan zituena bisitatu dugu. 

Itzuli dira gorputzak eta ekarri ditugu oroitzapenak. Etorriko dira berriak. 

• Kezka dantza taldea Caerleoen (Gales-en) Basque Children UK’37 biltzarrean 2022 [argazkiak]

Kezka dantza taldea taldeak Galesera bidaiatuko du uztailean, The Basque Children UK’37 elkarteak antolatutako biltzarrean dantza egitera. Zehazki Caerleon-Newporten izango gara 1936ko Espainiako Gerra Zibiletik ihesi euskal umeak errefuxiatu zireneko urteurrenean. 

Basque Children 85 urte (1937-2022)

2022an 85 urte bete dira Espainiako Gerra Zibilaren eraginez milaka ume Euskal Herritik erbestera bidali zirenetik. Horietako asko Britainia Handian egokitu ziren eta multzo handi bat ez zen inoiz etxera itzuli. Gerrako ume erbesteratuek eta beren ondorengoek osatzen dute The Basque Children UK’37 elkartea, beraien bizitza goitik behera aldatu zuen gertaera oroitzeko bost urtetik behin biltzarra egiten duena. 

Kezka dantza taldeak harreman berezia izan du erbesteratutako umeekin eta 2007an eta 2012an Southampton-en egindako biltzarretan parte hartu du The Basque Children UK’37 elkartearen eskariz. Gainera, Koke Martinez, euskal ume erbesteratua izan zenak eta artista errekonozituaren lan eder bat Kezka dantza taldeak jaso zuen haren heriotzean.

2022an ere parte hartzeko gonbidapena jaso du eta uztailaren 14an eta 15ean Galesen, Caerleon-en ospatuko diren ekitaldietan 85 urte lehenago erbesteretatutako umeek errefuxiatutako kanpamenduetan egiten zituzten moduko dantzak eskainiko ditu bertan. Izan ere Caerleon-en bertan izan zen errefuxiatuen kanpamenduetako eta horregatik aurtengo ekitaldiak bertan antolatu dira.

Caerleon, Newport (Gales)

The Basque Children UK’37 elkartearen 85. urteurreneko biltzarra 2022ko uztailaren 14an eta 15ean ospatuko da, 1937an euskal ume errefuxiatuak hartu zituen Galeseko Newporten dagoen Caerleon herrian. Bertan, errefuxiatu izaera partekatzen duten familiak, bizirik eta bidaiatzeko osasunez dirauten gerrako umeak, gaia jorratu duten ikertzaile eta akademikoak, euskal nazioaren eta kulturaren ordezkari eta sustatzaileak, ordezkari politiko eta instituzionalak, eta exiliatuen eta errefuxiatuen gaurko zein iraganeko errealitate gordinarekin sensibilizatuta dauden elkarte eta norbanakoak izan dira.

Euskal dantza tradizionalekin mimoz eta pasioz osatutako emanaldiak izango dira Kezka dantza taldeak The Basque Children UK’37ren 85. urteurreneko biltzarrean eskainiko dituenak. 15 dantzarik eta 5 musikarik osatutako taldea izango da Caerleonen eta biltzarrean jorratuko dituzten ekitaldien programan hiru unetan euskal dantzen emanaldia eskainiko du Kezka dantza taldeak, Gales bertako dantzen agerraldi batekin eta Euskal Herriko musikari bikote batekin, Irantzu Garamendi eta Asier Berrojalbizekin tartekatuz.

Hirugarren aldia 

Kezka dantza taldeak harreman berezia izan du erbesteratutako umeekin eta 2007an eta 2012an Southampton-en egindako biltzarretan parte hartu du The Basque Children UK’37 elkartearen eskariz. 2022an ere parte hartzeko gonbidapena jaso du eta uztailaren 14an eta 15ean Galesen, Caerleon-en ospatuko diren ekitaldietan 85 urte lehenago erbesteretatutako umeek errefuxiatutako kanpamenduetan egiten zituzten dantzak eskainiko ditu bertan. Gipuzkoako Foru Aldundiaren eta Etxeparen Institutuaren diru-laguntza deialdietan eskaerak egin ditugu bidaia finantzatzen laguntzeko, baina oraindik ez dugu erantzunik.

Kezka dantza taldeak Gerrako Umeen ekitaldira eramango duen euskal dantzen errepertorioa 1937ko errefuxiatuek beren kanpamenduetan lantzen zituzten euskal dantzen errepertorioa aztertuta diseinatu da, oroimenean eta emozioetan bat egiteko asmoz.

ERLAZIONATUTAKO ELEMENTUAK

The Basque Children

Southamptonetik bueltan

Southamptonera

Gerrako Umeen 75. urteurren ekitaldira

Gerrako umeekin Southamptonen

Souhampton-era, gerrako umeei dantza egitera

Coque: dantza eta margolaritza lotu zituen gerrako umea

Coque-ren margo bat jasoko du Kezka dantza taldeak

Hiru hilabete bakarrik izango dira

Bihar, ekainaren 23an, 100 urte beteko lituzke Juan San Martinek, 1922ko San Joan bezperan etorri baitzen mundura. Euskaltzaindiak  bere osoko bilkura Eibarren egingo du gaur eta omenaldia eskainiko zaio. Eibartar ilustrea, euskal hizkuntza eta kulturaren jakintsu, ikertzaile eta sustatzaile erraldoia, eta gure gertuko baratzean, Eibarko Klub Deportiboan hainbat lan egindakoa, deportiboko aldizkari edo boletinari berak jarritako Kezka izena ere, gero dantza taldeak hartu zuena,  berari zor diogu. Juan San Martinek, bere bizitza emankorrean zenbat gai jorratu zituen sinestezina da, eta dantzaz ere egin zituen ekarpenak. Han hemen argitaratutako etnografia lanez gain, 1998an argitaratutako Gregorio Santa Cruz dantza maisua liburuaren hitzaurrea idatzi zuen eta bertan Eibarko garai bateko dantza-kontuak izan zituen hizpide. 

Eibarko seme kuttun

Juan San Martin Eibarko seme kuttun izendatu zuen Eibarko Udalak 2005eko apirilean. Gaixo zen une hartan eta ez zen izendapen ekitaldia egin. HIlabeteren buruan hil zen Juan San Martin, eta hil ondoan, urtebete beranduago, 2006ko azaroaren 18an egin zen ekitaldia. Bertan ezpata-dantza eskaini genuen Usartza txistulari taldeak eta Kezka dantza taldeak. Egun hartako argazkiak dira honakoak.

Bi urtez plazatik ezkutatuta egon ondoren, bihar, ekainak 10, ostirala, arratsaldeko 19:30ean, Untzaga Plazan izango da Eibarko Dantzari Eguna. Ohi bezala, Kezka dantza eskolan eta Kezka dantza taldean urtean zehar ikasitako dantzak publikoan erakusteko aukera izango da. Dantza taldeko nagusiek Otsagabiko dantzak prestatzen jardun dute aurten eta beraz, pasakalle, enperadorea, katxutxa, jota eta pañuela-dantza eskainiko dituzte.

Dantza eskolako taldeek hango eta hemengo dantzen erakustaldi anitza eskainiko dute: Gipuzkoako dantzak (uztai handien kontra-dantza, zinta-dantza, uztai txikiena, makila handiena,…), aurreskua edo soka-dantza, Lapurdiko kaskaroten dantzak (martxa, marki ttipo, antxoriz dantza-jauzia, dantza-luze,…), Sarian zunzun sorgin-dantza, Lanestosako zumeen dantza eta kontra-dantzak,… Ohi bezala, musikaz Kezka dantza taldeko txistulariak eta Jainaga trikitilaria arduratuko dira. 

Eibarko Dantzari Eguna 2022

• Ekainak 10, ostirala, 19:30ean
• Tokia: Untzaga plaza (Euria egiten badu Errebalen)

Jarraitu Kezka

• twitterren
• facebooken
• Instagramen
• telegramen

Maiatzeko azken asteburuan ospatu izan da Euskal Jaia Eibarren eta azken bi urteetako gora-beheren ondoren ohiko data eta ospakizun eredura itzuliko da Eibarko Klub Deportiboak antolatzen duen festa. Txarangak, kontzertuak, azoka eta kantu-afariak ez dira faltako eta igandean dantzan protagonista izango duen eguna, Begiraleak eta Kezkaren emanaldiarekin eta Patxi eta Konpaniaren erromeriarekin.

Begiraleak eta Kezka

Donibane Lohizuneko Begiraleak taldea izango dugu aurtengo dantza talde gonbidatua. Ibilbide luze eta oparoko taldea da, Begiraleak elkartea 1935an sortu baitzen. Hasiera batean antzerki taldea bazen ere, berehala dantza batu zitzaion. Gaur egun hainbat sail ditu elkarteak: musika, kantua, dantza, literatura eta sukaldaritza, besteak beste. 1980ko hamarkadan Betti Bettelu taldeko maisua zelarik dantza-jauziak eta Lapurdiko dantza errepertorioa berreskuratu eta sustatzen aritu zen. Hain zuen Lapurdiko dantza-sorta bat ekarriko du Begiraleak taldeak Eibarrera: Kaskarot martxa, Beteluk sortutako makil-berri eta fandangoa, marmutx eta zapatain, ainhoarrak dantza-jauzia eta bukatzeko Makeako soka-dantza. 

Bestalde, Kezka dantza taldeak kostaldeko zenbait dantza eta hiru kontra-dantza eskainiko ditu bere emanaldian. Kaskaroten dantzarekin hasi, kaxakarranka eta Saliña-Saliña zahagi-dantzaren ondoren, Marian Arregiren doinuarekin dantzatutako kadrilea, Auritzeko karrika-dantzaren doinuarekin Argiak egindako kontra-dantza eta Kaleko Argia deritzogun kontra-dantza egingo ditugu. 

Erromeria Patxi eta Konpaniarekin

20 urtetik gora dira Patxi Perez-ek Eibarko Euskal Jaiko erromeria gidatzera lehen aldiz etorri zenetik. Ezagutu dugu Tapia eta Leturiakin, Batbirukin eta azken urteotan Konpaniakin. 1990eko hamarkadak Euskal Herriko dantzaldien eredua eraberritu zuen Patxi Perez-ek, dantzaldiak gidatzeko joera zabalduz, errepertoria eraberrituz. Dantza-jauziak hegoaldean zabaltzen lan handia egin du eta Europan era honetako dantzaldietan arrakasta zuten hainbat dantza, hala nola borobila edo txapeloaz adibidez, gurean zabalduz. Patxi Perez-ek dantza gidaritza eta txirula jotzen ditu eta berarekin aritzen dira Jimmy Arrabit bateriarekin, Panpi Gerard eskusoinuarekin eta Mikel Perez arrabita eta gitarrarekin.

Euskal Jaia 2022 Dantza-egunaren programa

Euskal Jai osoaren programa Deportiboko kultura batzordearen atalean daukazue. Hemen berriz, igandeko ekitaldien programa duzu:

Maiatzak 29, igandea

11:00 Dantzarien elkartzea Urkizun
11:45 Kalejira Urkizutik abiatuko da
12:10 Dantza-geldialdia Toribio Etxebarria kalean
12:30 Dantza jaialdia Untzagan
14:30 Bazkaria karpan
17:00 Erromeria Patxi eta Konpainiarekin
19:00 Larrain-dantza
20:00 Larrain-dantza Deportibo aurrean

Dokumentuaren akzioak

Dantzan

Dantzak Eibarren duen indarra erakusteko aukera eskaini digu 2022ko Dantzaren Nazioarteko Eguna. Kaxako lagunen proposamenak dantzan jarri gaitu herriko hainbat dantza talde eta eskola: Biraka, Ballet Eibarres, NeleDantza, Os Galaicos, Kaxa bera eta Kezka, denok bat hartuta, kaleak hartu ditugu eta dantzan jarri ditugu herriko hainbat bazter. Eskerrak eta zorionak Kaxakoei akuilua dantzan jartzeagatik.

Urkizun eta Untzagan aritu gara gu

Dantza ekitaldiak Urkizun, Errebalen, Amañan eta Untzagan egin badira ere, Kezkako dantzariak Urkizun eta Untzagan aritu gara. Urkizun bi taldetan aritu gara. Txikienek buhameak, txulalai eta marmutx dantzatu dute biribilketaz gainera.

Gazteek aurreskua egin dute, jakina, sokan, soka-dantza nahi baduzue.

Untzagan gazteok eta nagusiok elkarrekin soka osatuta aurreskua dantzatu dugu.

Eta ertain, gazte eta heldu, guztiak batera kontra-dantzatan aritu gara bukatzeko.

Euskal dantzaren erronka

Euskal dantzarentzat ez da erronka makala izan. Emanaldietan, gure aurretik eta ondoren aritu diren dantzariak bikain prestatuta eta koreografia ikusgarriekin aritzeaz gainera, modako musika indartsuak, erritmo biziak, baliabide handiz goi mailako produkzio musikaletan grabatutakoak eta soinu ekipoek bolumen handiz haizeratzen zituztenak baliatu dituzte.

Lehen notak entzun orduko ikusleak ere dantzan jartzen dituzten saio horien ondoren, gure txandan txistu soilez, erdi-purdi soinuztatutako mikroetatik sartzen zirenak, erritmo lasaiago eta konplexuagoak, eta gaurko ikusle gehienentzat arrotzak geratzen zaizkien doinuak baliatzen genituen dantzarako, gure gorputz hizkuntza hieratikoago eta ikusleen begietarako ez-ohikoagoan dantzatuz. 

Bi hitzetan esanda, bagenuen KEZKA gure dantzaldiek testuinguru horretan zer nolako harrera izango zuten. Azterketa hainbestean pasa dugun irudipenarekin geratu gara. Gutxienez ez gaituztela tomateka bota plazatik… Errepertorioak ongi pentsatu, saio bizi eta entretenituak prestatzen saiatu gara (beti bezala! Kar, kar), eta musikariek txistulariez gain eskusoinu, txirula, saxofoi, dultzaina eta abarrak jarri dituzte dantzan. Dena behar eta soberakinik ez.

Dantza modernoa eta emakumeak

Ekitaldiak balio izan digu Eibarko dantzaren argazki bat egiteko. Eta argazki horretan dantza modernoa eta emakumeak nagusi direla ikusten da. Euskal dantza, balleta edo galiziar dantzan ari garenak talde txikietan gabiltza. Euskal dantzaren kasuan garai batean dantza jardun nagusia zen, baina gaur egun txikien multzoan gaude. Dantza modernoa egiten duten taldeak oparo agertu dira plazan. Gure herrian euskarak bizi duen egoerarekin parekatzen dugu euskal dantzarena. Bertako (gorputz-)hizkuntza izan arren, gutxiengo egoeran gaude eta arrotza da gehienentzat.

Bestalde, bagenekien dantza nagusiki emakumeek egiten dutela gaur egun, baina argazkiak erakutsi diguna hori baino gehiago da, izan ere, gizonezkoak dantzan desagertzear daudela ikusi dugu. Apenas dagoen mutilik dantzan. Break dancean ume-moko batzuk eta euskal dantzan banaka batzuk. Kitto. Eta hau ere larria iruditzen zaigu.

Generoa eta estereotipoetaz asko hitz egiten da, emakumeak kiroletara bultzatzeko hainbat kanpaina dago, baina hemen gertatzen ari den konturik larriena da gizonezkoek milaka urtez egin duten gorputz jarduera, dantza abandonatu dutela, eta ez dela joera horri aurre egiteko inolako ahaleginik sumatzen.

Dantzan bukatu

Dantzaren eguna dantzan bukatzeko aukera eskaini du udalaren eskutik erromeria eskaini duen Parrapas taldeak. Plaza bete lagun, pozik, zoriontsu, dantzan eta festan, aspaldiko partez.

Dantzaren Nazioarteko Egun ederra ospatu dugu. Datorren urtean berriz, eta bitartean badugu urte oso bat aurretik dantzan aritzeko.

Eibarren dantzaren sustapenean dihardugun elkarte, talde eta eskolak batu gara eta lehen aldiz elkarrekin ospatuko dugu Dantzaren Nazioarteko Eguna, eta dantza ospatzeko dagoen modu onenean gainera, dantza eginez. Apirilaren 29an ospatzen da urtero mundu osoan Dantzaren Nazioarteko Eguna eta aurten Kaxakoen ekimenez, Eibarko plaza eta kaleak dantzan hartuko ditugu. Hona hemen eguna girotzeko Eibarko Udalaren enkarguz Marta Prolek prestatu duen bideoa “Zer da dantza?” galderari erantzunez.

Ostiral honetan, apirilak 29, Urkizun, Amañan, Errebalen eta Untzagan izango dira dantza ekitaldiak arratsalde osoan zehar. Parte hartuko dugun taldeak: Kaxa, Biraka, Ballet Eibarres, Os Galaicos, NeleDantza eta Kezka dantza taldea. Eibarko Udalaren babesa du ekimenak eta eguna dantzan bukatzeko erromeria eskainiko du Parrapas taldeak.

• Urkizu, 17:30etatik aurrera: Kaxa, Kezka, Ballet Eibarres, Biraka eta Os Galaicos.
• Amaña, 17:30etatik aurrera: Ballet Eibarres eta Kaxa.
• Errebal, 18:00etatik aurrera: NeleDantza eta Ballet Eibarres.
• Untzaga, 18:30etatik aurrera: Kezka, Ballet Eibarres, Biraka eta Kaxa.
• 20:15etan Untzagan erromeria Parrapas taldearekin.

 Dantzaren Nazioarteko Eguna Eibarren 2022, Marta Prolek eta Naiara Sarasketak egindako kartela.

Datorren maiatzaren 6an, ostirala, arratsaldeko 19:00etan, Eibarko Coliseo Antzokian eskaini da Oskar Alegriaren Zumiriki filma Eibarko Klub Deportiboak antolatzen duen Eibarko Euskal Jaiaren baitan. 

Posible da oroitzapen bererat bitan bidaiatzea? Zinemagileak egurrezko etxola bat eraikitzen du ibaiertz isolatu batean, haurtzaroan jokatzen zuen irlatik hurbil. Egun, irla urperaturik dago, bere lurra ikusezina, urtegi baten pareta eraiki zutenetik. Irlako arbolek, haatik, oraindik zutik diraute, hautsitako jostailu baten mastak bailiran ur erdian. Hor dago enbora arteko airea, iragana berpizteko leku bakarra.

• “Maisulan ausarta. Argi ikusten da zinema haurtzaroko etxea dela”. Ignacio Agüero.
• “Ezein filmeren antzik ez duen artelana, memoriaren Robinson Crusoe baten oihartzunean”. Eric Pauwels.
• “Arimarako festa bat, denboraren antropologia ariketa, maisulan bat”. Alan Berliner.

Oskar Alegria (Iruñea, 1973) zinema-zuzendaria da. Bere lehen luze-metraia Emak Bakia Baita (2012) izan zen. Bertan Lapurdiko kostaldeko etxe baten historia kontatzen zuen, Man Ray zinemagilearen 1926ko Emak Bakia pelikulan ageri den etxearen bilaketa zuena ardatz. Euskal dantzei buruzko film laburren sorta bat ere egina du, EKEren enkarguz. 2013-2017 bitartean, Punto de Vista Nafarroako Zinema Dokumentaleko Nazioarteko Jaialdiko zuzendari artistikoa izan zen.

Zumiriki (2019) Veneziako Mostran estreinatu zen, Goya sarietarako sei hautagaitza (Filme onena, zuzendaria, jatorrizko gidoia, muntaia, soinua eta dokumental filma) jaso zituen eta Sevillako jaialdian Olatu Berriak saileko filme onenaren saria eskuratu zuen. 

Zumiriki Eibarren

• Data: 2022ko maiatzaren 6an, ostirala, 19:00etan.
• Tokia: Coliseo Antzokia, Eibar.
• Sarrerak (dohain) Coliseoko txarteldegian eta Kutxabanken hartu daitezke dagoeneko.

Larunbat honetan Portugaleten eskainiko da berriz ere Juan Antonio Urbeltzen eta Argia dantzari taldearen Martin Zalakain ikuskizuna. 2020rako hamar emanaldi hitzartuta zeuden eta lehen biak egin ondoren hirugarrenaren bezperatan lehertu zen pandemia. Pasa den abenduan, bi urteko etenaren ondoren eszenaratu da Beasainen. Emozio handiz bizi izan dugun emanaldi horretakoak dira hemen ikus daitezkeen argazkiak. 

Bizkaian dabil Martin Zalakain

Datozen hiru emanaldiak Bizkaian izango ditu Martin Zalakainek: Portugaleten asteburu honetan eta Zornotzan eta Getxon maiatzean. Hona hiru datak:

• 2022-03-19 20:00 Portugalete, Zubi Alde Kiroldegia
• 2022-05-07 20:00 Zornotza, Zelaieta pilotalekua
• 2022-05-15 19:00 Getxo, Muxikebarri

Bi urteko etenak ez du hoztu Martin Zalakainek sortzen duen berotasuna. Beasaingo Antzizar kiroldegiko harmailak erabat bete ziren eta harrera bero-beroa eskaini zioten ikusleek. 2017an estreinatu zenetik 16 herritan 19 aldiz eskaini da Martin Zalakain eta ikusleengan eragiten duen zirrara ahoz aho zabaltzen denez emanaldietako sarrerak eskuratzea gero eta zailagoa gertatzen ari da. Portugaleten bi ordutan agortu dira sarrera guztiak. 

Euskal Herria dantzan

Argia eta Artedramaren zuzendaritzapean, hango eta hemengo dantzariak elkar hartuta aritzen dira Martin Zalakainen. Donostiako Argiaren itzalean Iruñeko Duguna, Eibarko Kezka, Elgoibarko Haritz, Añorgako Arkaitz, Astigarragako Astigar, Baiona-Biarritzeko Maritzuli eta Portugaleteko Elai Alai taldeetako dantzariak, eta Argia, Ezpelur eta Plectro taldeetako musikariak aritzen dira.

Dantza taldeen eta herrialdeen arteko lankidetza horrek ere berezi egiten du ikusgarria. Emanaldiak, errepikak eta prestaketak ere bilkura berezi bihurtzen dira, handik eta hemendik batutako ehun lagunen festak bere horretan. 

Ordezkapenak eta talde-lana

Pandemia osteko Martin Zalakainen ibilbideak dakartzan berritasunen artean aipagarria da kontakizunaren gidari egiten duen On Pio [Baroja] nobelagilearen papera, Josu Camarak gorpuzten duela orain, lehen txanpan bai aktore lanetan, bai eszenaratzea zuzentzen aritu zen Ander Lipusen tokia hartuz.

Horrelako lantalde handian ordezkapenak maiz gertatzen dira, baina bakoitzak ematen dion nortasun desberdinarekin hazten jarraitzen du ikuskizunak, talde-lana baita batez ere Martin Zalakain, Urbeltzen gidaritza eta bisioa eszenaratzen duen talde zabalaren gorpuztea.

Eta ordezkapenez ari garela, Onintze Azpeitia min hartuta izanik Portugaleten Kattalinen paperean Eider Agirrebeña arituko da, Martinen papera jokatzen duen Josu Garaterekin bikote eginez.

Errekatxuko taller txiki batean musika tresna berezi bat eraikitzen jakin zuten 1960ko hamarkada hasieran. Projectors elkarteko Jesus Mari Agirre eta Aitor Alberdiren ekimenez Helmholtz organo eibartarra era askotako musika egiten entzuteko aukera izaten da urtero, eta 2021ean, 60. urteurrena dela eta kontzertu handia antolatu dute San Andres egunean Coliseo antzokian: Mikel Azpiroz eta Elkano Browning Cream, Olatz Salvador, Julian Maeso, Mikel Erentxun, Zaloa Urain, Maite Arroitajauregi “Mursego”, eta kontzertua irekitzen, Juan Luis Agirre organojole eibartarra, Iraide Ansorena eta Quico Pugesek lagunduta eta Kezka dantza taldea dantzan.

Sokan, lotuan eta soltean

60ko hamarkadako soinua dario Helmholtz organoari eta giro horretan kokatu dugu gure dantza saioa: soka-dantzan hasi, soltean eta lotuan segitzeko. Quico Puges-ek txeloarekin gidatuta batu zaizkio Juan Luis Agirre organoarekin eta Iraide Ansorena txeloarekin. 

Altsasuko soka-dantzaren doinuarekin eszenaratu dira dantzariak, zubiak egin eta berriz gordera ezkutatzeko.

Quico Puges-en beraren doinuak eta Josu Garaten gidaritza koreografikoarekin, arin-arin, fandango eta kalejirara, soltean zein lotuan, dantzatu dituzte Kezkako dantzariek. 

Dantzarietan azken orduko ordezkapenak egin behar izan ditugu eta Josu Garate eta Ainhoa Larrañagarekin batera Jone Lahidalga eta Oier Araolaza aritu dira, ensaiatzen aritu baina emanaldi egunean etxean geratu behar izan diren Eider Agirrebeña eta Luken Aranburu ordezkatuz.